Αυστηροί και πικροί στοχασμοί | Φώτης Κόντογλου

Έκανα πως δεν άκουα τις σιχαμερές ανοησίες τους περί βυζαντινής τέχνης, περί θεολογίας, περί Ορθοδοξίας. Δεν βαρυέσαι! Αυτά τα φτωχογεννημένα πλάσματα δεν έχουνε μέσα τους τίποτα αληθινό, τίποτα πνευματικό, και όμως γίνουνται και δασκάλοι και οδηγοί στους άλλους, οι θεόστραβοι. Μου βάλανε σκληρά εμπόδια, παγίδες πονηρές, μεταχειρισθήκανε συκοφαντίες και κάθε σιχαμερή πανουργία, με την ιδέα πως έτσι στεκόντανε στον ψεύτικο θρόνο που τους βάλανε κάποιοι ισχυροί. Με τον τίτλο που πήρανε ανάξια, πολεμάνε εκείνους που δεν καταδεχθήκανε νάχουνε τίτλους, γιατί δεν υποκλίνουνται και δεν κολακεύουνε. Κοντά στους παλιούς εχθρούς μου φανερωθήκανε, τώρα τελευταία, κι οι παπόφιλοι, ρασοφόροι και πανταλονοφόροι, άλλη τούτη φυλλοξήρα. Αυτοί δυσφημίζουνε την τέχνη μου, με το θράσος που έχουνε οι απελέκητοι…

---

Μυστικά Άνθη, Εκδοτικός Οίκος Αστήρ, 1977 (από το ακροτελεύτιο κείμενο, “Αυστηροί και πικροί στοχασμοί”, σ. 336)

Νέο Savoir-vivre #91-99 | Σωτήρης Παστάκας

#091 ΠΩΣ ΝΑ ΓΙΝΕΤΕ ΔΙΑΣΗΜΟΙ ΣΕ ΜΙΑ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

Η πρώτη σας κίνηση είναι να διακρίνετε στην πόλη σας ένα άτομο κύρους που να ακτινοβολεί για τις πράξεις και τα επιτεύγματά του, στον τομέα που θέλετε να δραστηριοποιηθείτε κι εσείς. Οπλισθείτε με αυτοπεποίθηση, φορέστε το γιορτινό σας χαμόγελο και πλησιάστε τον στην ταβέρνα που τρώει ή έξω από την τουαλέτα που κατουράει, και του ζητείτε ταπεινά να βγείτε μαζί του μια σέλφι. Του κάνετε αίτημα φιλίας στο Φέισμπουκ κι αρχίζετε να πιατσικολογείται τους φίλους του και τις επαφές του. Εγγράφεστε στις ίδιες ομάδες και αρχίζετε διάλογο με όσους βλέπετε να έχουν πιο στενές επαφές με το άτομο που επιλέξατε. Έχετε ήδη ανεβάσει την πρώτη σας σέλφι με την προσωπικότητα του ενδιαφέροντός σας και συνεχίζεται να ανεβάζετε φωτογραφίες δίπλα του ή τσουγκρίζοντας τα ποτήρια μαζί του, ώστε να δημιουργείται η εντύπωση στους κοινούς σας πλέον φίλους πως έχετε μεγάλη οικειότητα μαζί του, πως σας ακούει, σας προσέχει και λαμβάνει σοβαρά τις προτάσεις σας και συμμερίζεται τα σχέδιά σας.

Αν υποθέσουμε πως ο στόχος σας είναι του λογοτεχνικού χώρου, τότε τα πράγματα για σας είναι ακόμη πιο εύκολα. Οι λογοτέχνες είναι επιρρεπείς στις κολακείες, και δείχνουν ιδιαίτερη αδυναμία στα δώρα, είτε πρόκειται για ένα μαγνητάκι για το ψυγείο, μια προσωπογραφία σε κάρβουνο, ή μια ασημένια σαμπανιέρα, θα σας θεωρούν φίλο τους. Αν τους κάνετε τα γλυκά μάτια και τους κεράσετε και καναδυό μπουκάλια κρασί, τότε πολύ εύκολα θα χρησιμοποιήσουν τα μέσα τους για να δημοσιεύσετε αμέσως τα σκαριφήματά σας. Ως δια μαγείας ο λογοτέχνης κύρους θα ξεκλειδώσει για σας τα περιοδικά που ως τότε φαινόταν στα μάτια σας σαν απόρθητα κάστρα. Δεν αποκλείεται μάλιστα να γράψει και κάτι για το βιβλίο που εκδώσατε με δικά σας έξοδα και να προθυμοποιηθεί να σταθεί δίπλα σας σε πάνελ παρουσιάσεων και ημερίδων και σύντομες νύχτες γεμάτες απαγγελίες που γρήγορα τελειώνουν κι ακόμη πιο γρήγορα λησμονιούνται.

Αφού, λοιπόν, ολοκληρώσετε το πλιάτσικο και τον έχετε περιφέρει ως λάφυρο στο στενό κύκλο των συγγενών και των γνωστών σας απ’ το λύκειο και το πανεπιστήμιο, είστε έτοιμοι για το μεγάλο βήμα. Μέσα σε λίγες μόνον ημέρες θα έχετε στήσει και την προσωπική σας σελίδα ως συγγραφέας στο Φέισμπουκ και ο δρόμος για τη δόξα θα είναι ανοικτός να τον περπατήσετε περήφανοι κι αγνώμονες.

***

#092 ΤΟ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑ

«Ένας ποιητής δεν είναι καλλίτερος από κάποιον άλλον ποιητή», έλεγε ο Αλμπέρτο Μοράβια για τον Παζολίνι. Το θέμα είναι ποιος θα πει τα πολλά, τα περισσότερα και τα σημαντικότερα από τους άλλους για την εποχή του και με μεγαλύτερη δύναμη. Δεν υπάρχουν, λοιπόν, αξιωματικά μεγάλοι και μικροί ποιητές. Ακόμη κι εγώ ο ίδιος θεώρησα «μεγάλους» ποιητές σε κάποια χρονική περίοδο της ζωής μου και σε κάποια άλλη περίοδο λόγω της «ανάγκης» που διαμορφώνει τα γούστα μας καθημερινώς και τη φυσιογνωμία του προσώπου μας θα έλεγα με το αδυσώπητο και ανελέητο σκαρπέλο του γλύπτη, τους κατέταξα στους ελάσσονες. Μείζονες κι ελάσσονες ανεβοκατεβαίνουν μέσα μου σαν τις μετοχές στον πίνακα του χρηματιστηρίου.

Κατανοώ το άγχος επικράτησης των νέων ποιητών, αλλά δεν επικροτώ τις συμπεριφορές τους, όταν τους βλέπω να άγονται και να φέρονται στην Αγορά σαν έμποροι που πουλούν τίτλους και αξιώματα, να χρήζουν αλλήλους ποιητές έναντι δημοσιευμάτων και φιλαναγνωστικά βραβεία. Με παρηγορεί η σκέψη πως η σύγχυση δεν πρέπει να είναι σημερινή: ήδη από την αρχαιότητα «οι ποιητές», μας είχε επισημάνει ο Νίκανδρος, «γράφουν στίχους συλλέγοντας χρυσό, ως αντίτιμο των συκοφαντιών τους. Πουλάν ιάμβους, όπως ένας έμπορος, πουλάει λάδι».

Σε όποιον, λοιπόν, αναρωτιέται αν είναι «μεγάλος ποιητής» θα είχα να του πω να κάνει μια επίσκεψη στο νεκροταφείο. Θα τον συμβούλευα να επισκεφθεί το Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών, μια ασέληνη νύχτα και πιθανώς χωρίς έντονα καιρικά φαινόμενα. Να υπερπηδήσει τον φράχτη, εκεί από τη Βουλιαγμένης, και να απευθύνει το υπαρξιακό του ερώτημα στους πεθαμένους. Δεν πρέπει να φυσάει, ούτε να μπουμπουνίζει, γιατί ως γνωστόν οι νεκροί έχουν αδύναμη ακοή, και για να μην μπερδεύεται η ερώτησή του με το θρόισμα των πεύκων και των κυπαρισσόμηλων. Οι ιδανικές συνθήκες θα έλεγα πως είναι το τσουχτερό κρύο, το αφέγγαρο σκοτάδι και το προχωρημένο της ώρας. Πρέπει να είναι ακριβώς δώδεκα τα μεσάνυχτα, να έχετε πάρει ήδη θέση στην κεντρική οδό του νεκροταφείου δηλαδή, για να θέσετε το επίμαχο ερώτημά σας στους νεκρούς: «Είμαι ο μεγαλύτερος ζων ποιητής;».

Αν λάβετε απάντηση στο ερώτημά σας να έρθετε να μου την πείτε όποια κι αν είναι αυτή.

Νέο Savoir-vivre #81-90 | Σωτήρης Παστάκας

#081 Η ΠΑΝΩΛΗ ΤΩΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΩΝ

«Δεν ξέρει να γράφει, αλλά πρέπει να πάω στην παρουσίαση του βιβλίου της, γιατί την εκτιμώ σαν άνθρωπο», λέει ταλαντούχος φίλος, ηθοποιός και σκηνοθέτης. Στη μικρή μας πόλη έχουμε συνηθίσει να τηρούμε το εθιμοτυπικό: να παρευρισκόμαστε ακόμη και σε κηδείες αγνώστων επειδή ο εκλιπών ήταν «γνωστός γνωστού». Να επισκεπτόμαστε συγγενείς και φίλους κατά τας ονομαστικάς εορτάς. Να πηγαίνουμε σε μαιευτήρια και νεκροταφεία. Να παρευρισκόμαστε στας Εθνικάς Εορτάς με την μπάντα του Δήμου ή της Στρατιάς, στην κεντρική πλατεία, μαζί με τον Δεσπότη και τον Στρατηγό. Να πετάμε χαρταετό την Καθαρή Δευτέρα και να σουβλίζουμε το αρνί μας ανήμερα του Πάσχα. Υπό τους ήχους κλαρίνων και αναθυμιάσεων τσίκνας να τιμούμε την Τσικνοπέμπτη. Να κόβουμε την πρωτοχρονιάτικη πίτα με δυο και τρεις μήνες καθυστέρηση. Να παρευρισκόμαστε στα σουαρέ των συλλόγων μας. Στη μικρή μας πόλη τα τελευταία χρόνια, απλώς προσθέσαμε στις κοινωνικές μας υποχρεώσεις και τις παρουσιάσεις βιβλίων.

Δεν ξέρει να γράφει, αλλά είναι ο εγγονός του πρώην Δημάρχου, ο οποίος θα είναι παρόν στην εκδήλωση και έχουμε την υποχρέωση, ο αγαπητός Δήμαρχος να μας δει. Δεν ξέρει να γράφει, αλλά στο διάλειμμα θα παίξει φλάουτο ο υποψήφιος γαμπρός της κόρης μας και πρέπει να τον τιμήσουμε. Δεν έχει σημασία ποιος είναι ο συγγραφέας του βιβλίου, αλλά τον παρουσιάζει ο χαραμοφάης ο γιος μας που το παίζει λογοτέχνης κι είναι ευκαιρία να πάμε για να τους πούμε πόσο υπερήφανοι αισθανόμαστε για το χαραμοφάη το γιο μας. Δεν ξέρει να γράφει, αλλά είναι πρωτοσέλιδο στον τύπο, ως και η τηλεόραση ανέφερε την παρουσίαση του βιβλίου στην μικρή μας πόλη, και πρέπει να πάμε κι εμείς. Δεν ξέρει να γράφει, αλλά κατέχει σοβαρή θέση στο Δημόσιο και πρέπει να την έχουμε με το μέρος μας.

Άγιε Χαράλαμπε που τιμάσαι σήμερα, ως προστάτης μας από τας λοιμώδους νόσους και ιδίως από την πανούκλα, καταπάτησε τις παρουσιάσεις βιβλίων, αυτό το τερατόμορφο γύναιο που ξερνάει καπνούς από το στόμα κι απάλλαξέ μας από το πονηρό της πνεύμα.

Όταν οι ευκάλυπτοι θροΐζουν στις αλλέες | Ανδρέας Εμπειρίκος

Μνημόσυνον σε μαύρο μείζον
με βαθυπράσινους κισσούς για έναν
άνθρωπο που εις την Πρέβεζαν εχάθη.

«Όσοι καμιά φορά από την Πρέβεζα περνάτε και στην υγρή κουφόβρασι στα καφενεία κάθεσθε να πιήτε έναν καφέ, ή ένα γλυκό του κουταλιού να φάτε, βαπόρι περιμένοντας ή κάποιο λεωφορείο, ακούοντας βοήν φωνών και συζητήσεων, ήχους ζαριών και επικλήσεις αυτών που σκύβουν επάνω από τα τάβλια, την μοίρα μάταια προσπαθώντας με τέχνη να παραμερίσουν, τα πούλια ζωηρά χτυπώντας, φιλώντας στις χούφτες των τα ζάρια, κουνώντας τα με δύναμιν και τέλος φωνάζοντας, καθώς τα ρίχνουν με ζέσιν ελπιζόντων: “Ντόρτια!… Δυάρες!… Εξάρες!…” όσοι, λέγω, σ’αυτά τα καφενεία κάθεσθε, στη ζέστη του καλοκαιριού, την ώρα που φέρνετε στα χείλη σας το δροσερό ποτήρι, ή , μέσα στο ψύχος του χειμώνος τον αχνιστόν καφέ, προσμένοντας κάποιαν υπουργικήν απόφασιν, μετάθεσιν, ή κάποιο κέλευσμα ανεξιχνίαστον της Μοίρας, όσοι στα καφενεία της Πρεβέζης κάθεσθε, προσμένοντας τις οίδε τι- μην τον ξεχνάτε.

Σε όλους τους τέτοιους καφενέδες- Πρεβέζης, Αθηνών, Πατρών – πάντα η ψυχή του θα πλανάται, όπως και εις τα στυγνά γραφεία τόσων νομαρχιών και υπουργείων, όπου ο ποιητής σε όλον του τον βίον, τις μέρες του εν μέσω τρομεράς ανίας μετρούσε σαν κομπολόι βαρετό, αυτός που έσφυζε εν τούτοις –ω, ειρωνία– απο θεσπέσια οράματα, για πράγματα που ο κόσμος ο πολύς, ο κόσμος ο κοντόφθαλμος ή και ο χυδαίος, χίμαιρες ή ουτοπίες τα ονομάζει. Διότι αναμφιβόλως, ο ποιητής αυτός επάλλετο από τοιάυτα οράματα και αν έλεγε ο ίδιος ότι ιδανικά δεν είχε – είχε, μα απο σεμνότητα ή απαλότητα ψυχής ή φόβον, ντρεπόταν να τα περιγράψη, ντρεπόταν να τα πη, ή να τα ονομάση, αφού ήσαν όλα εδεμικά και πίστευε ότι ποτέ δεν θα μπορούσε, παρά μονάχα στα οράματά του τα απόκρυφα να τα εκφράση, να τα φθάση, ωσάν να ήτο κατηραμένος, κολασμένος ο νέος αυτός, ο τόσον (έξω από την πράξιν την στερνήν και ίσως μέσα σε αυτήν) ο τόσον πολύ εν τη ουσία ευλογημένος.

Αστικό life coaching | Αποστόλης Ζολώτας

«Δεν έχω ανάγκη απλά να υπάρχω, έχω περισσότερο ανάγκη
από αυτό που με κάνει να υπάρχω»
Φιόντορ Ντοστογιέφσκι

Τα περισσότερα αποφθέγματα, τα “τσιτάτα” ή “πιασάρικα” όπως λένε στην σύγχρονη εποχή, είναι πασίδηλο πως αφορούν τον εσωτερισμό, την ανακάλυψη του εαυτού, την αυτογνωσία, τις ανθρώπινες σχέσεις, τους έρωτες, τα συναισθήματα. Το αστικό life coaching, ο ανατολικός “γκουρουϊσμός”, ο σοφισμός της Νέας Εποχής, ο χριστιανικός “γεροντισμός” κι άλλα πολλά με κατάληξη –ισμός, ξεχειλίζουν σε υπερθετικό βαθμό και επί καθημερινής βάσεως τους τοίχους προφίλ σχεδόν όλων. Ενώ κάθε άρθρο ψυχολογικού ενδιαφέροντος στα social media, αν εμπεριέχει και λίγο από τις λέξεις: αγάπη, πίστη, σοφία, αλήθεια.

Είναι ικανά να γίνουν (μαθαίνοντας να μιλώ την γλώσσα του διαδικτύου) Viral! Καθόλου τυχαίο δεν είναι πως τα περισσότερο ευπώλητα βιβλία στα ράφια βίβλιοπωλείων –ακόμη και στα σούπερ μάρκετ– κάθε χρόνο, είναι πάνω κάτω τα λεγόμενα “εγχειρίδια αυτοβελτίωσης”. Όμως δεν είναι περίεργο. Η εποχή μας είναι γνωστό πως στερείται από την έλλειψη του νοήματος. Όποιος έχει την δυνατότητα να παρακολουθήσει έστω και λίγο την ιστορία της σκέψης, τότε εύκολα μπορεί να εξηγήσει αυτή την έξαρση.